Bilgisayarlar donanım ve yazılım olmak üzere ikiye ayrılır. Bilgisayarın işlemcisi, belleği, diski gibi kasa içindeki elemanları ve monitör, yazıcı, klavye ve fare gibi çevre birimleri donanım olarak adlandırılır. Yazılım ise donanım bileşenlerinin birbirleriyle ve kullanıcı ile iletişimini sağlayan programlardır.

Bir bilgisayarın olmazsa olmaz yazılımı, işletim sistemidir. İşletim sistemi olmadan bilgisayarı kullanmamız mümkün değildir. İşletim sistemleri bilgisayar donanımını kullanmamızı ve programları çalıştırmamızı sağlar. Klavyeden yazdığınız yazının ekranda görünmesi, yazdığınız yazıların bir dosya halinde diskte saklanması gibi işlemlerden işletim sistemleri sorumludur. Yazı yazdığınız uygulama programını çalıştırmak da işletim sisteminin sorumluluğudur.

Yazılımı üçe ayırmak mümkündür: işletim sistemleri, uygulama programları ve programlama dilleri.

Program

Türk Dil Kurumu, sözlüğünde program kelimesini şöyle tanımlar, “Bilgisayara bir işlemi yaptırmak için yazılan komutlar dizisi.”

Başka bir tanım daha yapar, “Yapılacak bir işin bölümlerini, bölümlerin sırasını ve zamanını gösteren tasarı.”

 

Programlama

Programlama ise, bir algoritma alma ve onu programlama dilinin istediği şekilde yazma (kodlama) işlemidir. Böylece yapılan program bilgisayarda çalıştırılabilir.

Birçok programlama dili ve birçok farklı bilgisayar türü olsa da önemli olan ilk adım, çözümün olması gerektiğidir. Bir algoritma olmadan program olmaz.

Algoritma

Algoritma, bir problemi çözmek için izlenecek kuralların bir listesidir. Algoritma adımlarını doğru sıraya koymak gerekir. Sabah giyinmek için bir algoritma düşünün. Ceketinizi kazağınızdan önce giyerseniz ne olur? Bir algoritma yazarken talimatların sırası çok önemlidir.

Algoritmayla günlük yaşantımızda da karşılaşırız. Bir kek yapmak istediğinizde, algoritma kek tarifidir. Bir yemek kitabında bu sorunu çözmek için gereken algoritmayı bulabilirsiniz. Ya da parkı bulamıyorsunuz. İhtiyacınız olan algoritma parka ulaşmak için bir yönler kümesidir. Parka gitmenin farklı yolları da olabilir. Böylece farklı algoritmalara sahip olabilirsiniz. Son bir örnek daha verelim. Sürpriz yumurtalardan çıkan oyuncağı yapmak istiyorsunuz. İhtiyacınız olan algoritma, oyuncağı nasıl yapacağınızı gösteren talimatlar listesidir.

Programlama Dili

Programlama dilleri, programcıların bilgisayarda çalışacak yazılımları geliştirebilmesi için kullandıkları özel dillerdir. Bu diller, bir bilgisayara veya bilgi işlem aygıtına belirli görevleri yerine getirmeyi öğretmek için kullanılan bir kelime hazinesi ve dilbilgisi kuralları kümesidir. Her programlama dilinin kendine özgü bir söz dizimi (syntax) vardır.

Toparlayacak olursak, bir problemimiz var ve bu problemi bilgisayar ile çözmek istiyoruz. Bunun için çözüm yolumuzu yani algoritmamızı, komutlar dizisine çevirmemiz gerekiyor. Çözüm yolumuzu oluşturacak komutları programlama dilinin kurallarını kullanarak yazıyoruz. Daha sonra bizim yazdığımız komutlar bilgisayarın anlayacağı Makine Diline çevriliyor ve böylece çalıştırılabilir hale geliyor.

Makine dili, sadece birler (1) ve sıfırlardan (0) oluşur. Bilgisayarlar elektronik aygıtlardır, bu sebeple sadece elektriğin varlığı ve yokluğundan anlarlar. Biz makine dilinde kodlama yapamayacağımız için kendi dilimize (hemen hemen tüm programlama dilleri İngilizce komut seti kullanır) yakın olan  yüksek seviyeli diller ile program yazarız. Yazdığımız bu koda Kaynak Kod (Source Kod) denir.

Aşağıdaki kod parçası Python diline aittir. Ekrana “Hello World” yazar.

print("Hello World")

Yüksek seviyeli bir dil olan Python dili, bizim anlayacağımız dile yakındır. Aşağıdaki ise Makine dilinde “Hello World” yazar.

b8 21 0a 00 00 
a3 0c 10 00 06 
b8 6f 72 6c 64 
a3 08 10 00 06 
b8 6f 2c 20 57 
a3 04 10 00 06 
b8 48 65 6c 6c 
a3 00 10 00 06 
b9 00 10 00 06 
ba 10 00 00 00 
bb 01 00 00 00 
b8 04 00 00 00 
cd 80 
b8 01 00 00 00 
cd 80

Makine dilinde program yazabilir misiniz?

Yazdığımız kaynak kodu makine koduna dönüştürmemiz gerekiyor ki bu işlem Derleyici (Compiler) ya da Yorumlayıcı (Interpreter) programlar tarafından yapılır.

Görüşmek üzere…